Facebook: «Αίτημα Φιλίας»
Γράφει η καθηγήτρια του σχολείου μαςκ. Νικολέτα Βαρσαμίδου- Θεολόγος

 Facebook: «Αίτημα Φιλίας»

 Η αναζήτηση του προσώπου μέσα από το «ηλεκτρονικό προσωπείο»

  Τα νούμερα λένε ότι ένας στους 17 κατοίκους του πλανήτη έχει εικονική ζωή στην ψηφιακή σφαίρα των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης. Το φαινόμενο του FB κατέχει σήμερα την πρώτη θέση στις προτιμήσεις μας. Ο μέσος χρήστης αλληλεπιδρά κατά μέσο όρο με 130 φίλους και αφιερώνει λιγότερο από μία ώρα ημερησίως στο alterego του (τον άλλο του εαυτό).

 Σύμφωνα με τους ερευνητές του πανεπιστημίου York ο τυπικός χρήστης του FB ενδόμυχα αποζητά την αποδοχή ενός ευρύτερου συνόλου και την επαφή με πολλά άτομα, κάτι το οποίο δε συμβαίνει στην πραγματική του ζωή. Συχνά δίνει ψεύτικα στοιχεία παίζοντας ρόλους και συμπεριφορές προσώπων και ηρώων που θα ήθελε να είναι.

 Στα επιστημονικά αυτά πορίσματα χρήζει να προστεθεί και το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε η έρευνα της Δρ Κάθι Τσάρλς, καθηγήτρια στη Σχολή Υγείας και Κοινωνικών Επιστημών: ''Εκείνοι που έχουν τις περισσότερες επαφές έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι στρεσαρισμένοι, διότι το FB είναι ένα μίνι ειδησεογραφικό κανάλι του εαυτού σας-ισχυρίζεται η Τσάρλς-όσο περισσότερους ανθρώπους έχετε «φίλους» τόσο πιο πολύ θεωρείτε ότι υπάρχει ένα ακροατήριο που σας περιμένει. Είστε μία μικρή διασημότητα και αισθάνεστε πίεση να πράξετε «περιεχόμενο>> στο προφίλ σας''. Στρεσάρει λοιπόν τον χρήστη η διαγραφή  τους από τους «φίλους».

 Οι παραπάνω έρευνες από διαφορετικές πηγές μεν, συγκλίνουν όμως στο ίδιο δεδομένο :την ανάγκη για επικοινωνία του σύγχρονου ανθρώπου, την αναζήτηση του προσώπου  για να καλύψει το επικοινωνιακό  κενό που βιώνει στην πραγματική του ζωή. Από πού πηγάζει όμως αυτή η ανάγκη; Γιατί πιστεύει ότι μέσα από τη «σχέση» θα βρει ψυχική ικανοποίηση; Γιατί αναζητά την ευτυχία στον άλλον;

 Πρόκειται για ανάγκη αναγνώρισης και θαυμασμού από τους άλλους, εμμονή για επίδειξη των ικανοτήτων του; Για μία αρρωστημένη μορφή επιβεβαίωσης που εγκλωβίζει την ανθρώπινη επικοινωνία σε ένα «ναρκισσιστικό εγώ»;

 Τη θέση αυτή υποστηρίζει μαζί με άλλους επικριτές του FB η Sherry Turkle-κλινική ψυχολόγος στις Η.Π.Α ? η οποία καταλήγει πως τo FB οδηγεί σε μια ψυχοπαθολογική συμπεριφορά.

 Μήπως όμως αυτή είναι μία όψη της αλήθειας και συγκεκριμένα η επιφάνεια; Μήπως στο βάθος υπάρχει κάτι άλλο και ο ναρκισσισμός αυτός δεν είναι τόσο αρρωστημένος και αποτελεί μία σιωπηρή «κραυγή» του σύγχρονου ανθρώπου να γνωρίσει την υπαρκτική του αλήθεια; Να κατοχυρώσει την αξία του προσώπου του σε μια απρόσωπη κοινωνία που τον απαξιώνει καθημερινά και που στο όνομα οποιουδήποτε συστήματος (οικονομικό, πολιτικό, ηθικιστικό) τον έχει στεγνώσει ψυχικά και πνευματικά; Μήπως στην αγωνία του να γίνει αποδεκτός από τους «φίλους» κρύβεται η υπαρκτική ανάγκη να διεκδικήσει τη θέση του, να δικαιολογήσει την παρουσία του στην κοινωνία και στον κόσμο; Να δώσει νόημα στην ζωή του;?

 Την αναζήτηση της υπαρκτικής πληρότητας μέσα από την επικοινωνία, σφραγίζει ο Αριστοτέλης :« Ο άνθρωπος είναι ζώον κοινωνικόν» η ίδια η φύση του δηλαδή επιτάσσει την κοινωνία με τον άλλον. Πώς νοείται όμως η κοινωνία; Είναι μία απλή ανταλλαγή πληροφοριών, σκέψεων και συναισθημάτων μέσω μηνυμάτων; Πόσο επικοινωνούν ουσιαστικά οι «φίλοι» μεταξύ τους, πόσο αληθινός είναι ο εαυτός που προβάλλουν; Πόσο αληθινή μπορεί να είναι μια εικονική σχέση ,όταν αναζητούμε το πρόσωπο μέσα από έναν «ηλεκτρονικό προσωπείο»; Εύκολα απορρίπτουμε κάποιον  στην εικονική μας ζωή κάνοντας block και πατώντας ένα πλήκτρο, όχι όμως και  στην πραγματική μας ζωή, γιατί εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα πρόσωπο και όχι με μια εικόνα ή ένα μήνυμα!

 Ας μη γελιόμαστε, δε μιλάμε για σχέση προσώπων όταν απουσιάζει από αυτήν το θεμελιώδες συστατικό του προσώπου: το σώμα. Νομίζω πως εδώ πρέπει να εντοπιστεί ο σοβαρότερος κίνδυνος της χρήσης του FB, ότι το σώμα σιγά-σιγά καταργείται ως όργανο νοήσεως αφού σκεπτόμαστε, μιλάμε, χαιρόμαστε, λυπόμαστε, ερωτευόμαστε χωρίς το μοναδικό όργανο που μας συνδέει με το φυσικό μας περιβάλλον και με τους άλλους.

 Η υποτίμηση του υλικού στοιχείου της ανθρώπινης ύπαρξης, επιχειρήθηκε στη Δύση κατά τον Μεσαίωνα και τους νεότερους χρόνους και είχε  τις ρίζες της στη θεολογία του Αυγουστίνου, ο οποίος θυσίασε το σώμα και ό,τι συνδέεται με αυτό (συναίσθημα, ορμές, βούληση) στο βωμό της «καθαρής» δηλαδή ασώματης νόησης.

 Η θέση αυτή, όπως και άλλες, γεννήματα ορθολογισμού και εκλογίκευσης της Θεολογίας και ανθρωπολογίας στη Δύση, έχει εμβολιαστεί στην ελληνική νοοτροπία με διάφορους τρόπους και στη συγκεκριμένη περίπτωση μέσω των εφαρμογών της τεχνολογίας και στα πλαίσια ενός ??άνευ όρων?? εκδυτικισμού  στοχεύει  στην αλλοίωση του προσώπου, στη δημιουργία ενός αυτοδύναμου ατόμου περιχαρακωμένο στην ασφάλεια της θεοποιημένης λογικής του, ενός ατόμου μοναχικού και εγωκεντρικού που φοβάται να έρθει σε συνάντηση με τον άλλον, να ανοιχτεί ,να δοθεί στον άλλον.

 Έρχεται όμως το εγχείρημα αυτό να κοντραριστεί σθεναρά με την ανατολική ορθόδοξη πατερική σκέψη που θέλει τον άνθρωπο ψυχοσωματική ενότητα, πρόσωπο «κατ? εικόνα » του Αρχέτυπου Προσώπου του Τριαδικού Θεού και καλείται να ζήσει τη ζωή ως γεγονός αλληλοπεριχώρησης ,ως αγάπη και ενότητα μέσα από τη διαφορετικότητα.

 Εδώ η σχέση δεν εξαντλείται σε μία άυλη ακίνδυνη επικοινωνία αλλά σε μία βαθιά ψυχοσωματική συνάντηση. Η αναζήτηση του προσώπου γίνεται υπαρξιακή ανάγκη, καθαρή, ειλικρινής και ηρωική. Πρόσωπο είσαι όταν αντλείς την ουσία της ύπαρξης σου από την σχέση σου με το άλλο πρόσωπο. Στην ετερότητα του άλλου καθρεφτίζονται οι αδυναμίες, τα πάθη και οι αρετές σου, αναγνωρίζεις τις διαφορετικές πτυχές της κοινής ανθρώπινης φύσης εμβαθύνοντας στο μυστήριο της ύπαρξης. Στον αγώνα για αποδοχή της ετερότητας του άλλου ανακαλύπτεις όπλα πνευματικά όπως υπομονή,  κατανόηση, συγχώρεση, όπλα που σπάνε το φράγμα του εγωκεντρισμού και αποκαλύπτουν το μεγαλείο της ανθρώπινης ψυχής. Είναι τότε που η σχέση, η «φιλία» βιώνεται στην τελειότερη μορφή της ως ?.αγάπη.

 Εδώ ακριβώς ο Μ. Βασίλειος μεταφράζει διαφορετικά την αριστοτελική κοινωνικότητα του ανθρώπου: «Ο άνθρωπος προορίζεται από τη φύση του να ζει όχι απλά με τους άλλους αλλά για τους άλλους». Σίγουρα μια τέτοια φιλία δεν τη συναντούμε σε μαζικές καταστάσεις και σίγουρα δεν ξεκινάει από τη διάθεση για «συλλογή» φίλων! Ας επιτρέψουμε να κατοχυρώσουν την άποψη αυτή, πρόσφατες έρευνες του πανεπιστημίου Πρίνστον των Η.Π.Α οι οποίες καταλήγουν ότι η πυκνή ηλεκτρονική επικοινωνία μειώνει το ενδιαφέρον για διαπροσωπική επικοινωνία και την κάνει πιο δημόσια και πιο επιφανειακή??

 Το ζητούμενο δεν είναι τελικά να συγκεντρώσει ο χρήστης πολλά «Like» από τους άλλους αλλά να συναντήσει τους άλλους και η αρχή μπορεί να γίνει μπροστά σε μια οθόνη, πρέπει όμως να εξελιχθεί και να τελειοποιηθεί μέσα από τη συνάντηση με το πρόσωπο και ζεις το πρόσωπο όταν:

              Τα μάτια του γεννούν τις σκέψεις σου

              Τα λόγια του προκαλούν τα όνειρά σου

              Το άγγιγμα του ακουμπά την ψυχή σου

              Η μυρωδιά του κορμιού του ξυπνά τις αισθήσεις σου

              και η ανάσα του συντονίζεται με τους χτύπους της καρδιάς σου??         

Βαρσαμίδου Νικολέτα

Θεολόγος